پشت پرده واکسن گارداسیل| نزاع اقتصادی یا نبرد ایدئولوژیک؟

رویداد۲۴ | فاطمه کریمخان: واکسن ویروس HPV که در ایران با نام تجاری «گارداسیل» شناخته می شود واکسنی است برای پیشگیری از ابتلا به برخی از شایع ترین ویروس‌های زگیل تناسلی. ویروس‌های HPV می توانند موجب زایده و زخم روی نواحی تناسلی، مقعد و همین طور دهان و زبان و گلو باشند. ابتلا به این ویروس ها علاوه بر ضایعات پوستی آزاردهنده می‌تواند در زنان به زخم و در ادامه سرطان دهانه رحم منجر شود. در صورت تشخیص به موقع سرطان رحم، آن را تخلیه می‌کنند اما در صورتی که بیماری را به موقع تشخیص ندهند این احتمال وجود دارد که سرطان به باقی بافت‌های بدن سرایت کند و عوارض بسیار یا حتی مرگ را با خود به همراه داشته باشد.

سوای این که این ویروس برای زنان مرگ بارتر از مردان است و به همین دلیل بسیاری مایل هستند اهمیت آن را انکار کنند، ویروس‌های خانواده HPV عموما از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند. استفاده از محافظ می تواند تا ۷۰درصد جلوی انتشار این ویروس ها را بگیرد اما از آنجا که تمام نواحی تناسلی را نمی توان با محافظ پوشاند، همچنان شانسی برای انتقال این ویروس حتی با وجود استفاده از محافظ وجود دارد. ویروس HPV به صورت پیشفرض در بین کسانی که زندگی جنسی آزادی دارند منتشر نمی شود، حتی کسانی که در زندگی خود یک بار رابطه جنسی داشته اند هم می توانند آلوده و منتقل کننده این ویروس باشند. ویروس های HPV   فقط در میان کسانی که خارج از رابطه زناشویی روابط جنسی را تجربه می کنند پخش نمی شوند، کافی است شریک جنسی شما به غیر از شما قبلا با یک نفر دیگر هم رابطه داشته باشد تا ناقل این ویروس‌ها باشد. بنا بر این روشن است که خطر این ویروس‌ها حتی در بین کسانی که کاملا به شریک جنسی خود وفادار هستند هم تهدید کننده است.

از زمانی که روشن شده است دلیل ابتلا به سرطان دهانه رحم ویروس‌های HPV  هستند، برنامه واکسیناسیون سراسری علیه این ویروس ها در بسیاری از کشورها در برنامه واکنس اجباری و رایگان آنها قرار گرفته است. از آنجا که این ویروس می‌تواند برای زنان کشنده باشد، تاکید بیشتر بر تزریق این واکسن توسط زنان است.

ماجرای واکسن HPV  در ایران

در ایران در سال های اواخر دهه ۹۰، اخباری در مورد مشاهده شیوع گسترده سرطان های دهانه رحم منتشر شد که نشان می داد نا آگاهی از ویروس های HPV تا چه اندازه سلامت زنان، خانواده و همین طور امنیت باروری را تهدید می کند. در نتیجه این وضعیت و با در نظر گرفتن توانایی های انسیتو پاستور در تولید واکسن برنامه ای برای تولید واکسن HPV در داخل ایران طراحی شد. انسیتو پاستور در سال ۹۷ اعلام کرده بود که برای خرید پترن، یعنی فرمول ساخت واکسن HPV، رقمی معادل ۱۲۰ میلیارد تومان پول نیاز است. از آنجا که دولت نمی توانست تمام این پول را تامین کند، معاونت اجتماعی وزارت بهداشت با همکاری  انسیتو پاستور و برخی از چهره های تلویزیونی و فرهنگی کارزاری برای جمع آوری پول برای خرید پترن این واکسن ایجاد کردند. وزیر بهداشت تعهد کرد که در صورتی که کارزار بتواند نیمی از سرمایه لازم برای خرید پترن را فراهم کند، وزارت بهداشت هم ۶۰ میلیارد تومان اعتبار باقی مانده را تامین خواهد کرد تا کشور بتواند در این زمینه هم به خودکفایی برسد هم در صادرات این دارو به آسیای غربی فعال شود.

یک روز بعد از آغاز کارزار برای جمع آوری پول و مشارکت مردی برای تامین هزنیه خرید پترن به نفع انسیتو پاستور، روزنامه کیهان، سایت هایی خبری مانند مشرق و رجا نیوز و جریانی در شبکه های اجتماعی با این ادعا که « واکسن گارداسیل ترویج بی بند و باری و اشاعه فحشاست» و با ساختن هشتگ « واکسن جندگی» علیه تولید داخل این دارو متحد شدند. دادستانی علیه فعالان کمپین و وزارت بهداشت موضع گرفت و پرونده ای در این زمینه تشکیل شد که در نتیجه آن برخی مقامات وزارت بهداشت و انسیتو پاستور، یک مجری تلویزیونی و همکاران کارزار جمع آوری کمک عمومی برای خرید پترن واکسن احضار شدند.

از آنجا که قوه قضائیه عقل خودش را به دست جریان های سایبری نداده است، در این پرونده برای تمام افراد درگیر قرار موقوفی تعقیب صادر شد، اما کارزار جمع آوری کمک برای خرید واکسن هم متوقف شد. رقم دو میلیارد تومانی که در یک روز از مردم دغدغه مند کشور برای این کار عام المنفعه جمع آوری شده بود به انسیتو پاستور پرداخت شد و پرونده تولید این واکسن در بخش دولتی بسته شد.

واردات واکسن HPV  و خشمی که تمام نمی‌شود

علارغم این که با تلاش های یک گروهک مشخص در فضای مجازی، برنامه تولید واکسن HPV در بخش دولتی متوقف شد، وارادات این واکسن که پیش از کارزار تولید داخلی ان جریان داشت، همچنان با بالا و پایین های معمول مربوط به واردات دارو در ایران ادامه پیدا کرد. قیمت این دارو که در بیرون از ایران برای هر دز حدود ۵۰ دلار است، در ایران متناسب با تغییر قیمت دلار بالا و پایین می‌شود و در دوره هایی پیدا کردن آن در داخل کشور سخت می شود.

گروهکی که مخالف استفاده از این دارو در داخل کشور است و آن را «واکسن ج..ندگی» می نامد، همچنان دست از تلاش علیه این واکسن بر نداشته است و در مقاطع مختلف با نسبت دادن این واکسن به صهیونیستم جهانی، نسل کشی، برنامه عقیم کردن مسلمانان و حالا هم ربط دادن آن به شبنم نعمت‌زاده این واکسن را زیر سایه قرار دهد.

روز دهم آبان ماه، بعد از این که علیرضا وهاب‌زاده از سخنگویان پیشین وزارت بهداشت و از چهره های پرمخاطب در توییتر در توییتی وضعیت انتشار ویروس HPV  را با ایدز مقایسه کرد و از مردم خواست در تزریق واکسن کوتاهی نکنند، موج جدیدی از داستان پردازی در مورد واکسن HPV اغاز شد. در این موج تازه در شبکه‌هایی مانند ایتا و همین طور هم توسط حساب‌هایی توییتری مانند جنلی ادعا می کنند که شبنم نعمت زاده با پرداخت پول می‌خواهد برای واکسن گارداسیل تبلیغ کند.

شرکت دارویی خانم نعمت‌زاده که مدتی به دلیل برخی دیون و حساب‌سازی ها در صدر اخبار بود، «شرکت پخش داروی رسا» نام دارد که عمده اتهامات آن در عدم پرداخت حساب و دیون و احتکار است؛ شرکت وارد کننده واکسن HPV با نام تجاری «گارداسیل» از شرکت مبدا MSD یا همان شرکت Merck & Co که یک شرکت دارویی چند ملیتی آمریکایی‌ست، شرکت بهستان دارو است که خودش و شرکت های تابعه و متصله‌اش ربطی به خانم نعمت زاده یا آقای لشکری پور دو متهم پرونده شرکت رسا ندارند.

با این وجود عده ای همچنان اصرار دارند فضاسازی در مورد واکسن را ادامه دهند، تا جایی که برخی کاربران فضای مجازی در این روزها حدس زده اند که شاید پای «تضاد منافع» در میان باشد.

گارداسیل چه کسی را تهدید می کند؟

هر چند پروژه تولید واکسن HPV در انستیتو پاستور به نتیجه نرسید، تولید داخلی آن به طور کلی به فراموشی سپرده نشد. واکسن چهار ظرفیتی HPV با نام تجاری « پاپیلوگارد» به بازار عرضه شده است که قیمت آن از پانصد هزار تومان کمتر است.

واکسن «پاپیلوگارد» توسط شرکتی به نام «نیواد فارمد سلامت» به بازار عرضه شده است که در معرفی خودش گفته است شرکتی ست که از سال ۹۷ تاسیس شده و در حوزه تولید واکسن های نوترکیب کار می کند. این شرکت زیر مجموعه شرکت دیگری به نام «نویان پژوهان زیست دارو» است، یک از مالکان این تجارت، شرکتی است به نام «بهنود فارمد البرز».

حلقه ای از شرکت های دارویی در تولید نسخه داخلی واکسن HPV  و همین طور واردات و پخش نسخه خارجی آن درگیر هستند، هلدینگ بهفار، مالک مجموعه واردات، تولید و پخش داروی بهستان، وارد کننده واکسن گارداسیل است، در میان لیست مالکان شرکت نوین پژوهان زیست دارو هم نام های بهنود فارمد البرز، و نیواد فارمد البزر، و نیواد فارمد سلامت به چشم می خورد.

همان طور که از این داده ها مشخص است، یک توطئه شیطانی در تولید و فروش واکسن HPV  داخلی و خارجی در کشور جریان ندارد. در مورد این واکسن هم مثل بسیاری داروها و واکسن های دیگر، مجموعه ای از شرکت ها با همپوشانی سرمایه گذاران، مدیران و مالکان مشغول کار هستند که اسم شرکت های مجموعه رسا، یا مالکان و سرمایه گذاران شرکت رسا در میان آنها دیده نمی شود.

علاوه بر این برخی این ادعا را مطرح می کنند که تمام حاشیه های مربوط به تولید و فروش واکسن HPV در ایران به دلیل این است که در رقابت بین برکت و انسیتو پاستور بر سر تولید واکسن HPV انسیتو پاستور برنده شده است. یک مقام آگاه در وزارت بهداشت که مایل نیست نامش فاش شود می‌گوید این گمانه‌زنی‌ها در مورد این که در ماجرای تولید واکسن HPV بین انسیتو پاستور و بنیاد برکت تضاد منافعی رخ داده باشد را رد می‌کند. این مقام آگاه می‌گوید شرکت برکت حتی در زمان طرح مساله تولید واکسن HPV با بودجه دولتی هم در این زمینه دخالت یا اعلام آمادگی نکرده است که مساله منافع این شرکت در تبلیغات علیه سلامت عمومی موثر بوده باشد.

چه کسانی گارداسیل را تهدید می کنند؟

در برخی کشورهای دنیا، از جمله در استرالیا، رواندا، سوئد، بریتانیا و پرتقال، بین ۸۵ تا ۹۵درصد جمعیت در سن خطر علیه ویروس HPV واکسینه شده‌اند. با این وجود هنوز در ۲۵ درصد کشورهای دنیا، ۵۱کشور از ۱۹۴کشور جهان و از آن جمله در ایران، واکسن HPV در برنامه واکسیناسیون سراسری قرار ندارد.

عمده کسانی که علیه واکسن HPV فعالیت می کنند، در تمام دنیا از یک دستورالعمل واحد پیروی می کنند. همه آنها می گویند که اگر پاک دامن باشید به واکسن نیاز ندارید، اگر به شریک جنسی خود وفادار باشید به واکسن نیاز ندارید، واکسن توطئه دشمنان برای عقیم و یا بی بند و بار کردن فرزندان ماست، واکسن می تواند عوارض ناشناخته ای با خودش به همراه بیاورد و ... . با این وجود آمار های جهانی نشان می دهد که شیوع ابتلا به سرطان های دهانه رحم در کشورهایی که هنوز برنامه واکسیناسیون سراسری علیه این ویروس را آغاز نکرده اند بیشتر دیده می شود. زنان و مردان در کشور های جنوب صحرای آفریقا، آمریکای لاتین، اروپای شرقی و غرب آسیا بیشتر از مردم در سایر نقاط جهان به این بیماری ها مبتلا می شوند و بیشتر به دلیل ابتلا به این بیماری ها می میرند.